ŞEYBÂNÎ-NAME’DE AKLIN YORUMU
INTERPRETATION OF THE MIND IN ŞEYBÂNÎ-NÂME
Prof. Dr. Yıldız KOCASAVAŞ
Öz
XV. yy. sonu ve XVI. yy. başlarındaki tarihî olayları, Şeybânî Han ve Timurlular arasındaki savaşları anlatan Şeybânî-nâme, sadece ferdî duygu ve düşünceleri yansıtan bir edebî eser değil aynı zamanda toplum hayatı ve kültürünü (devrini, değer ölçülerini, yaşayışını) yansıtan, topluma ve devrine adeta ayna tutan bir eser olma özelliğini de taşımaktadır. Muhammed Sâlih, eserde, dönemin önemli şahsiyeti, şair ve hükümdar Şeybânî Han’ı tanıp değerlendiriyor. Muhammed Sâlih, bunda başarılıdır, çünkü bizzat Han’ın yanında yer almakla O’nu yakından tanımaktadır. Bu bakımlardan eser; orijinaldir, incelemeye değerdir.
Şeybânî-nâme şâiri Muhammed Sâlih, aklın önemini kavradığından olsa gerek manzum kroniğinde akla dair çeşitli yorumlarda bulunmuştur. Burada yer alan beyitlerdeki açıklamaların ışığında, Muhammed Sâlih’in aklı, hangi özellikleriyle ele alıp değerlendirdiğine dair ipuçları gözden geçirilecek, şairin izahatlarında, aklın, birey, halk ve idareci için önemi ortaya konacaktır.
Çalışma, Muhammed Sâlih, Şeybânî-nâme (Giriş-Tıpkıbasım-Metin-Tercüme) (Haz. Yıldız Kocasavaş), İstanbul, Çantay Kitabevi yayınının 1b-100b varakları taranarak konuya ilişkin elde edilecek beyitlerin değerlendirilmesi suretiyle ele alınacaktır.
Anahtar Kelimeler
Şeybânî-nâme, akıl, anlam, İslâmiyet, Kur’ân-ı Kerîm
Kaynakça
- Aykan, Recep, Kelime ve Konularına Göre Alfabetik Kur’an Fihristi, 2012, Pınar Yayınları.
- Bolay, Süleyman Hayri, “Akıl”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 2, İstanbul, 1989, s.238-242, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Muhammed Sâlih, Şeybânî-nâme (Giriş-Tıpkıbasım-Metin-Tercüme) (Haz. Yıldız Kocasavaş), İstanbul, Çantay Kitabevi.
- Sinanoğlu, Mustafa, “İslâm-Son İlâhî Din”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 23, İstanbul, 2001, s.1-2, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Yavuz, Yusuf Şevki, “Akıl (Kelâm)”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 2, İstanbul, 1989, s.242-246, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- (https://kuran-ikerim.org/ilk-ayet-son-ayet06.11.2019)
- (https://www.nisanyansozluk.com/?k=ak%C4%B1l 07.11.2019)
- (https://notlar1.com/2018/06/27/arapca-akil-sozcugunun-kokeni/07.11.2019)
Kaynak Göster
Chicago – KOCASAVAŞ, Y . “ŞEYBÂNÎ-NAME’DE AKLIN YORUMU”. Türk Dünyası Araştırmaları 123 (2019 ): 299-304