İRAN’DA TÜRKÇE ÇOCUK KİTABI YAZARI URUMİYELİ BEHRAM ESEDİ
Roghaiyeh AZİZPOUR, Nabi KOBOTARIAN AZEROĞLU
Öz
Türkmençay ve Gülistan antlaşmalarıyla Rusya ve İran arasında ikiye ayrılan Azerbaycan coğrafyası her biri ayrı kültürel gelişmeler yaşamışlardır. Kuzey’de edebi dilin gelişmesi, Güney’de ise yoğun şifahi edebiyatın varlığını görmekteyiz. İran sınırları içinde bulunan Güney kısmı Azerbaycan Türkçesinin kısıtlamalara rağmen Arap alfabesini kullanmış, Rusya sınırları içinde Kuzey kısmı ise Kiril ve Latin alfabesini işletmiştir. İran sınırları içindeki Güney kısmı Pehlevilerin iş üstüne gelmesi ve resmi dilin Farsçaya çevrilmesi ile kültürel kısıtlamalara maruz kalmıştır. Bu coğrafyada Türk varlığının inkâr edilmesine rağmen büyük bir Oğuz Türk nüfus kitlesinin yaşaması sonucu ortaya çıkan şifahi edebiyat inkâr edilememiştir. Azerbaycan Türklerinin yanı sıra, Türkmen Türkleri, Kaşkay Türkleri İran coğrafyasında yaşamaktadırlar. Oğuz grubunun Azerbaycan Türkçesi en büyük kitle dili olarak İran’ın Kuzey Batı bölgesinde konuşlanmaktadır. Bu coğrafya Hazar Denizi kıyısından Türkiye sınırlarına kadar uzanan geniş bir bölgedir. Bu bölge İran Türklerinin yaşadığı diğer bölgeleri gibi yazılı edebiyattan çok sözlü edebiyat ürünlerine sahiptir. Büyük Türk nüfusunun varlığı zengin şifahi halk edebiyatı ürünlerini ortaya koymuştur. Yazarlar bu zengin şifahi edebiyattan yararlanarak kimi zaman onları toplayıp yazıya geçirmiş, kimi zaman yazılarında konu etmişler. Behram Esedi Azerbaycan Türk çocukları için hazırladığı kitaplarda bu malzemeden faydalanarak eserlerini ortaya koymuştur. Yazar hazırladığı kitaplarda çocukların ana dillerinin öğrenmesi yanında zihin gelişmelerine çaba göstermiştir. Onun yazılarında milli kültür ve milli folklor vurgulanarak insani değerlerin yüceltilmesi, vatan ve millet sevgisi, anadilin benimsenmesi görmekteyiz. Hazırladığı eserler tamamıyla kendi çabaları olmuş, öğretmen maaşıyla hiçbir yerden destek görmeksizin eserlerini yayına hazırlayıp kendi kurduğu yayınevinde bastırmıştır. Bu çalışmada Behram Esedi’nin hazırladığı çocuk kitapları konusunda bilgi verilecektir.
Anahtar Kelimeler
İran Türkleri, Çocuk Edebiyatı, Urumiye, Behram Esedi
Kaynakça
- ESEDİ, Behram: Yağdı Yağışlar, Yaz Neşriyatı, Urumiye 2004.
- ESEDİ, Behram: Hayvanları Tanıyalım, Yaz Neşriyatı, Urumiye 2004.
- ESEDİ, Behram: Gün Çıktı, Yaz Neşriyatı, Urumiye 2004.
- ESEDİ, Behram: El Ele, Düğme Dele, Yaz Neşriyatı, Urumiye 2004.
- OĞUZKAN, A. Fahrettin. Çocuk Edebiyatı. Anı Yayıncılık, Ankara 2000.
- TANJU, Hasibe, Ebru, “Çocuklarda Kitap Okuma Alışkanlığı’na Genel Bir Bakış” Aile ve Toplum, Cilt: 6 Sayı: 22, Ankara 2010.
Kaynak Göster
Chicago – Azizpour, R , Kobotarıan, N . “İRAN’DA TÜRKÇE ÇOCUK KİTABI YAZARI URUMİYELİ BEHRAM ESEDİ”. Türk Dünyası Araştırmaları 125 (2020 ): 257-266